Comment profiter des espaces naturels en les respectant ? Nos conseils et solutions

Tevennoù, paludoù, koadeier, lanneier... En takadoù natur departamant e kaver dremmvroioù ha meteier naturel liesseurt-tre : puilh ha dibar eo al loened hag ar plant enno. Gant an Departamant e vez meret ha gwarezet an takadoù natur prizius-se ha n'int ket distag diouzh ar bed. Treuzet int gant hentoù-bale ha war-dro ur milion a dud a weladenn anezho bep bloaz. Evit gwareziñ ar vevliesseurted ha surentez pep hini eo ret teurel evezh ha kemer un nebeud boazioù mat.

1# Chom war an hentoù balizennet 

Ret eo doujañ d'an hentoù balizennet ha chom warno, kuit a zigeriñ gwenodennoù "gouez". E-giz-se e vez gwarezet al lec'h hag ivez al loened hag ar plant a gaver eno. Ma teuit gant ho ki eo ret derc’hel anezhañ en e roll. D'an nebeutañ e rank chom tost deoc’h evit abegoù surentez hag ivez evit mirout outañ da biltrotat e lec'hioù ma c'hallfe trubuilhañ neizhiadur laboused zo pe leuskel difankadennoù noazus d’ar plant. Lod bleunioù zo ral ha gwarezet, na zastumit ket anezho.

2# Kas ho lastez d'ar gêr ganeoc’h

Evel-just e c’hallit piknikañ, gant ma vo kaset ho holl lastez kuit ganeoc’h. Pep hini a c'hallo merzhout n’eus ket a bodoù-lastez e nikun eus al lec'hioù natur departamant. Kement-mañ zo bet divizet gant an Departamant, diouzh un tu evit na vefe laosket tamm lastez ebet en natur ha diouzh un tu all evit ma vefent divesket er gêr – ar pezh na c’haller ket ober en ur boubellenn diavaez.

3# Soñjal en ho surentez

Pa vezer o pourmen en natur e ranker gwiskañ dilhad ha botoù mat evit bale, kuit d’en em c’hloazañ. Arabat disoñjal kas ho pellgomzer (karget) pe c'hoazh ur gartenn IGN. Na zisoñjit ket ivez kemer un tamm da zebriñ hag un dra da evañ, dreist-holl ma vez tomm. Gwelloc'h eo aozañ ho hent en ur derc’hel kont eus ho parregezhioù korf hag eus liv an amzer. Furoc’h eo lavaret d’un den-nes deoc’h da belec’h ez it da vale. 

4# Doujañ d'ar re all

Diwallit d’ober trouz : ret eo gwareziñ sioulder an takadoù natur departamant. War velo pe war varc'h eo ret deoc’h mont gant an hentoù graet a-ratozh evidoc’h. Arabat mont re vuan ha troc'hañ berr er plegoù-hent. Gallout a rit goulenn titouroù en tiez-kêr diwar-benn an abadennoù sport ha sevenadurel a vez dalc’het en takadoù natur departamant evit derc’hel kont anezho pa ziblasit. Ret eo deoc'h bezañ war evezh e-pad ar prantad chase, ha kemmañ ho hent pe ampellañ ho troiad ma vez ezhomm.

5# Diwall da lakaat tan-gwall

Mab-den zo kaoz da nav zan-gwall diwar zek er c’hoadoù... Hag unan diwar zaou a grog abalamour da zievezh an dud. Ret eo kemer un nebeud boazioù mat abalamour d’an tanioù-gwall. En takadoù natur departamant eo difennet butuniñ, enaouiñ tan, ober gant un dommerez pe ur fornigellig gaz, kampiñ ha kantoniñ.

6# Kutuilh, obererezhioù en natur : doujañ d'ar reolennadur

An dud a blij dezho dastum kebell-touseg a vez niverus o vale dre ar c'hoadeier en diskar-amzer evit leuniañ o faneroù. Reoliet eo an dastum en takadoù natur hag er c'hoadeier-domani gant ar prefeti. Bemdez e c’hall un den kutuilh 5 litrad kebell-touseg, ar pezh zo par d’ar c’hementad bevezet gant ur familh pe c'hoazh d’ur baner leun-mat. Evit ar pezh a sell ouzh an deizioù hag an eurioù e aliomp ac’hanoc’h da vont e darempred gant an tiez-kêr, dreist-holl evit gouzout deiziadur ar chase hag an huadegoù.

Reolennoù zo ivez evit ment ha kementad ar pesked, diouzh ar spesadoù, ha ret eo d’ar besketaerien doujañ dezho e-pad ar prantadoù pesketa. Evit gwareziñ kalite an dour eo gwelloc’h chom hep boueta re. Arabat eo dic’harzhañ ar ribloù. Ar re a blij ar c'haiak dezho a rank mont en dour en tachennoù lestrañ ha dilestrañ hepken.

Mielle, nôes, foréts, landiérs... Den les aires naturales departementales n-i a de la gârerie de payizaijes e de mitans naturaos. N-i a etout un bestiaije e un fllouraije mirabiao qe le Departement garde e se pare de lous entertien. Les aires naturales-la sont percieûzes meins pouint emboutaillées. O des sentes de sabotées a tracer de hipe e de hape, les aires naturales-la accouillent bétôt yun milion de vizitous châqe anée. A sour fin de garanti la biogârerie e la sûretë du monde, n-i a qe de chouézi qheuqes bons uzaijes.

1# Rester su les chemins feuillardës

Faot sieudr les chemins feuillardës e pouint devietter a sour fin de pouint tracer de rote ao rena. C’ét eune meniere de garanti l’emplla, le bestiaije e le fllouraije qe n-i a. Si q’en vient o son chain, c’ét de le teni o la nâche. I det ao meins rester a l'amain de son métr a caoze q’ét pus sûr e etout pour pouint qe le chain se n-n'ale den des endrets eyou q’i pouraet detourber qheuqes ouéziaos qi sont a nijer parème, ou ben lésser du bouzon su des pllantes qi pouraent pouint l’endurer. Qheuqes fllours sont râles e gardées, imperminz de les rasserrer.

2# Ramener son bourier a l’ôtë

N-i a pouint de tabut aoqhun a veni o vôtr panée si qe v’en-n aléz o vôtr bourier. Den toutes les aires naturales departementales, châqe poura s’avizer qe n-i a pouint aoqhune manne a bourier. C’ét de la volontë du Departement. D’eune amain pour ne pouint lésser de bourier den l’entour. E de l’aotr, pour pouair les elouter a demeure, invencion de le fére o eune manne de dehô, dame !

3# Garanti sa sûretë

Cant q’en se n-n ale a se pourmener den eune aire naturale, faot se haner e se chaosser d’amain a sour fin de pouint se bllesser. Faot ben sonjer den prendr son haopouer (cherjë) e eune carte IGN d’otout, ventiés. Pouint oubelier de prendr du nouri e de la baisson, si q’i fèt chaod terjou ! Le pus e le mieûs ét d’etudier sa cheminerie raport a ses capabletës fiziqes e a la meteyo du jou. C’ét pus sûr d’enghimenter qheuq’un de vôtr entouraije d'eyou qe v’aléz vous pourmener.

4# Avair ben d’ergardance den les aotrs

En mene pâs grand brut. Faot garanti la tranqhilitë des aires naturales departementales. Cant qe vous marchéz a veloce ou ben a cheva, v’éz qe de prendr les chemins pour ça. Don’ous garde de pouint berouetter, de pouint coûper den les vircouets. En peut s’enghimenter o la mérerie su les arivements esportifs e qhulturaos qe n-i ara den les aires naturales departementales a sour fin de se n-n avizer pour se pourmener. Faot ben se doner garde cant q’ét la chace e de chanjer sa cheminerie don ou ben de borgnacer sa pourmenée si qe n-i a afére.

5# Se garder de mettr le feu

Neu feûs de forét su diz sont orinës des oumains... E yun su deûz a prinz a caoze qe le monde se donirent pouint garde. A sour fin de pouint mettr le feu den les aires naturales departementales, i faot chouézi de bons uzaijes. Imperminz de butuner, d’alumer eune fouée ou d’empllayer eune chaofette ou un camperie gâze, de camper ou de bivaqer.

6# Rasserrerie, alivetées ao dehô den l’ergardance de la rélée

A l’otone, i n-n a des marchands de rasserreries de potirons a coure les foréts e les dessour-de-bouéz pour emplleni lous panier. Den les aires naturales come den les foréts demaniales, n-i a eune rélée a sieudr pour rasserrer. La panerée q’en a le dret de rasserrer ét donée par eune decide fezandiere de la Perfeterie a 5 litrs ao jou e ao sien. Ça va o “eune manjerie familiale” ou ben core eune vrae bone panerée. Raport és jous e és oures, de cai q’ét consaillë, c’ét de s’enghimenter en mérerie pour qeneûtr les jous de batue és chaçous parème.

Cant qe c’ét la péche, les péchous ont de prendr le nombr de paissons den la taille q’il ont le dret de pécher a-vûe l’orine des paissons. Pour garanti la calitë de l’iao, il ét reqemandë de pouint trop efarer. Imperminz de debrousser les bernes.

Les siens qe ça les mene le kayak ont d’empllayer ren qe les aires pour abraqer e dezembarqer.